Czym jest witamina D3 i czy rzeczywiście jest taka ważna?

Witamina D3 bierze istotny udział w utrzymaniu homeostazy, czyli równowagi w ludzkim organizmie. Odgrywa również istotną rolę w metabolizmie wapnia, mineralizacji kości oraz gospodarce parathormonu. W dobie chorób cywilizacyjnych oraz starzejącej się populacji bardzo ważne jest utrzymanie odpowiedniego stężenia witaminy D3 w organizmie.

Głównym jej źródłem jest ekspozycja skóry na słońce - dlatego największe niebezpieczeństwo deficytów występuje w końcowym okresie zimy. W populacji światowej deficyt witaminy D3 występuje w sposób zróżnicowany, a mianowicie od 2% do nawet 90%. Udowodniono, że nawet w obszarach dostatecznie nasłonecznionych - południowych regionach USA, występuje deficyt w okresie pory zimowej.

Witamina D występuje pod postacią dwóch form: D2 oraz D3. D2 - ergoaklciferol - występuje w roślinach oraz niektórych rybach. D3- cholekalciferol - jest syntetyzowana przez skórę pod wpływem promieni UVB. W skórze, a precyzyjniej w naskórku, pod wpływem światła słonecznego pochodna cholesterolu ulega przemianie w prewitaminę D, która pod działaniem energii cieplnej ciała przekształcona zostaje w ciągu kilku godzin w witaminę D3. Około 80–100% potrzebnej dla organizmu ilości witaminy D3 pochodzi z biosyntezy w skórze, a pozostała część suplementowana jest poprzez źródła pokarmowe. Na produkcję w skórze mają wpływ m.in. czas ekspozycji na promienie słoneczne, pora roku, zachmurzenie, zanieczyszczenia powietrza, szerokość geograficzna, stosowanie kremów z filtrem - SPF, pigmentacja, grubości tkanki tłuszczowej, powierzchni ciała wystawionej na promienie słoneczne oraz wiek osoby. Po 70 roku życia synteza spada nawet o 75% co niestety przekłada się na częste deficyty u osób starszych i wiążące się z nimi powikłania.

[ZT]6456[/ZT]

Polska znajduje się między 49-54 równoleżnikiem północnym, co powoduje, że w okresie od października do marca słońce nie znajduje się odpowiednio wysoko na niebie, aby zaopatrzyć naszą skórę w niezbędną ilość promieni UVB o odpowiedniej długości fali. Dodatkowo coraz mniej przebywamy na świeżym powietrzu i duża grupa społeczeństwa nawet w miesiącach intensywnego nasłonecznienia nie jest odpowiednio zaopatrzone w witaminę D3.

Nieodpowiednia dieta, przyjmowanie niektórych leków, otyłość mogą również prowadzić do deficytów witaminy D3. Osoby otyłe posiadają spory nadmiar tkanki tłuszczowej, gdzie witamina jest odkładana. Skórna produkcja witaminy D3 często nie jest wystarczająca dla zaspokojenia dobowego zapotrzebowania, szczególnie w krajach wysoko uprzemysłowionych. Solaria, które mogłyby się wydawać dobrym źródłem promieniowania UV nie są do końca sprawdzonym sposobem pozyskiwania witaminy D3 w skórze.

Badania wykazały, że okres półtrwania witaminy D3 wynosi 3 tygodnie, czyli po wytworzeniu w skórze będzie obecna w organizmie do 3 tygodni. Jest magazynowana w tkance tłuszczowej i może być uwalniana do krwioobiegu w dowolnym momencie.

Badania kliniczne wykazują, że również w Polsce spotykamy sie z problemem deficytu witaminy D3, nawet ponad 90% Polaków ma niedobór witaminy D3 w okresie zimy.

Spośród 2687 osób zamieszkujących 10 miast biorących udział w badaniu najniższą wartość średnią i wartość mediany zaobserwowano wśród mieszkańców Bydgoszczy, odpowiednio 13,8 ng/ml ±14,0 i 10,9 ng/ml. Stwierdzono istotnie niższe stężenie witaminy D3 u osób z otyłością w porównaniu z badanymi o BMI < 30 kg/m². Ze zwiększonym ryzykiem niedoboru witaminy D3 wiązały się: płeć męska, młodszy wiek, wyższa masa ciała i wyższy BMI.

Udowodniono wpływ aktywnej formy witaminy D3 na ekspresję ponad 200 genów regulujących m.in. angiogenezę, procesy proliferacyjne, różnicowania, apoptozy czyli zaprogramowanej śmierci komórki. Poprzez liczne receptory w różnych tkankach organizmu działa wielokierunkowo i zapobiega wystąpieniu wielu przewlekłych schorzeń.

Odgrywa najistotniejsza rolę w metabolizmie tkanki kostnej oraz gospodarce wapniowo-fosforanowej. Kość to żywa tkanka , posiadająca własną homesotazę. Witamina D3 zapewnia prawidłową strukturę i funkcję kośćca współdziałając z wapniem oraz parathormonem. Obniża ryzyko wystąpienia złamań oraz zwiększa gęstość kości, zapobiega uogólnionym bólom kostnym. Wykazano, że jej prawidłowy poziom stanowi niezależny czynnik chroniący osoby starsze przed upadkiem oraz przed skutkami upadków. Witamina D3 zapewnia również prawidłowy rozwój zębów oraz zapobiega próchnicy. Działa również na układ nerwowo-mięśniowy- odpowiada za regenerację i siłę mięśniową oraz prawidłową pobudliwość neuronów. Poprzez działanie anty-proliferacyjne zapobiega powstawaniu komórek nowotworowych - badania donoszą, że w ogólnej populacji redukuje do 17 % ryzyko wystąpienia nowotworu. Suplementacja witaminy D3 w dzieciństwie zmniejsza ryzyko wystąpienia cukrzycy typu 1 oraz ogranicza ryzyko wystąpienia cukrzycy typu 2 dzięki wpływowi na wydzielanie insuliny. Witamina D3 reguluje funkcjonowanie układu ciśnienia tętniczego krwi, zatem jej niedobór pośrednio wpływa na ryzyko rozwoju nadciśnienia tętniczego i niewydolności serca.

[ZT]7479[/ZT]

Niedobór witaminy D3 jest cichym i uśpionym wrogiem, pod postacią uogólnionych, niespecyficznych objawów: osłabienia, zmęczenia, bóli kostnych, depresji sezonowej.

U osób starszych manifestuje się poprzez wystąpienie zmniejszonej gęstości kości i ubytku masy kostnej - osteopenii, następnie bardziej zaawansowanego stadium ubytku masy kości - osteoporozy, częstszych upadków oraz w końcowym efekcie złamań niskoenergetycznych ( złamań, które u osoby zdrowej nie powinny wystąpić przy tak niskiej sile urazu).

Niedobór witaminy to niewątpliwy czynnik ryzyka rozwoju nowotworów, chorób układu sercowo-naczyniowa, cukrzycy, nadciśnienia tętniczego, chorób autoimmunologicznych, chorób metabolicznych, infekcji związanych z niedoborami odporności, chorób neurologicznych i schorzeń psychiatrycznych.

W dobie chorób cywilizacyjnych oraz starzejącej się populacji bardzo ważne jest utrzymanie optymalnego stężenia witaminy D3 w organizmie. Jak wspominałem, witaminę D3 organizm może pozyskać w dwojaki sposób: synteza w skórze oraz drogą doustna. Ekspozycja na promieniowanie słoneczne powinna odbywać się 2-3 razy w tygodniu, przez około 15 minut, między godziną 10:00 a 15:00, przy niezachmurzonym niebie, a ręce oraz nogi powinny być odsłonięte. Najwięcej witaminy D zawiera mięso niektórych ryb (łosoś, dorsz, tuńczyk, śledź, makrela, sardynki, węgorz i inne), tran, wątroba, ser, żółtko jaj, niektóre grzyby - Shitake, mleko krowie oraz ludzkie. Badanie poziomu witaminy D3 można uzyskać z krwi obwodowej, jest to tania i prosta procedura, a więc zadbajmy o swoje zdrowie!

Jan Zabrzyński - absolwent I LO im. Jana Kasprowicza w Inowrocławiu. Studia wyższe ukończył na Wydziale Lekarskim Collegium Medicum Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Bydgoszczy. W trakcie specjalizacji z Ortopedii i Traumatologii Narządu Ruchu. Członek towarzystw naukowych: PTOiTr, PTA. Miejsca pracy: Szpital Wielospecjalistyczny w Inowrocławiu, Centrum Medyczne Farma-Med.