Ścięgno Achillesa. Co zrobić, gdy zaczyna boleć?

Ścięgno Achillesa jest największym ścięgnem organizmu ludzkiego, najsilniejszym i zarazem najczęściej uszkadzanym. Ta wspaniała, łącznotkankowa struktura, podczas biegania potrafi udźwignąć siły 12,5 razy większe, niż waga ciała ludzkiego. Jak sobie radzić z problemami ścięgna? 

Ścięgno Achillesa powstaje z połączenia mięśnia płaszczkowatego z dwoma brzuścami mięśnia brzuchatego łydki, a następnie przyczepia się do guza kości piętowej. Włókna ścięgna Achillesa są skierowane pod kątem około 90 stopni w miejscu przyczepu do kości, dzięki czemu wzrasta podatność ścięgna na wydłużenie i absorpcję energii. Prawidłowo tworzy białą, włókienkową strukturę. Charakterystyczną cechą budowy ścięgna jest strefa pogorszonego ukrwienia tzw. "strefa krytyczna", znajdująca się około 2-6cm od przyczepu do guza kości piętowej. Strefa ta nie zapewnia dostatecznego zaopatrzenia w krew i składniki odżywcze, a co za tym idzie, odpowiednich warunków do gojenia. Ścięgna zajęte patologią zmienia barwę na żółtawe, brązowawe, jest pogrubiałe, nierówne. W skład takiego ścięgna mogą wchodzić złogi lipidów, złogi substancji śluzowatych a w skrajnych etapach może dojść do odkładania wapniejących złogów w tkance.

Tendinopatia, czyli przewlekłe schorzenie, w obrębie ścięgna Achillesa pojawia się w przypadku 5,9% seniorów oraz 50% elitarnych sportowców. Zmiany degeneracyjnie, powstające w wyniku choroby w strukturze ścięgna, są często obecne u bezobjawowych pacjentów, podczas badania ultrasonograficznego i mogą prowadzić do spontanicznego zerwania ścięgna. Cechą charakterystyczną patologicznego ścięgna Achillesa jest tworzenie nowej sieci naczyń, widocznych w badanie USG z funkcją wykrywania sygnału pochodzącego z kapilar naczyniowych. W obrazie USG można również dostrzec zaburzenie sygnału struktury wewnętrznej ścięgna, pogrubienie ścięgna, niekiedy wzmożone ukrwienie okolicy kaletki głębokiej ścięgna. Badanie USG świetnie obrazuje patologię ścięgna i jest badaniem obrazowym stosowanym do jej oceny z wyboru.

Schorzenia ścięgna Achillesa należą do najczęstszych chorób okolicy stawu skokowego i stopy. Szczególnie narażeni na urazy ścięgna Achillesa są sportowcy uprawiający sporty związane z biegami oraz skakaniem. Patologia ścięgna częściej również dotyka osoby starsze. Ścięgno Achillesa jest szczególnie podatne na urazy u osób które przyjmują leki sterydowe oraz antybiotyki z grupy fluorochinolonów. Zewnętrzne czynniki ryzyka ( nieprawidłowa aktywność sportowa - zbyt duże przeciążenia, trening na zbyt pochyłych powierzchniach, inne błędy treningowe, zmęczenie, wyposażenie) i wewnętrzne czynniki ryzyka ( choroby endokrynne, doustne środki antykoncepcyjne, otyłość, hormonalna terapia zastępcza, zwiększona pronacja stopy) nie są bez znaczenia i mają istotny wpływ na rozwój oraz przebieg schorzenia.

[ZT]6220[/ZT]

Klinicznie "bunt ścięgna" manifestuje się poprzez dolegliwości bólowe o różnym natężeniu, obrzęk, upośledzenie sprawności, czasami wyczuwalne guzki w zaawansowanej stadium. Typowy ból zlokalizowany jest 2-6 cm od przyczepu ścięgna do pięty i może towarzyszyć aktywności sportowej lub czasami zwykłym codziennym czynnością. Zdarza się również uczucie porannej sztywności w okolicy ścięgna. Biegacze, bo ich najczęściej dotyka ta patologia, zgłaszają zazwyczaj ból na początku i na końcu biegu.

Większość urazów ścięgna Achillesa jest związana z urazami sportowymi, z dominacją - 53%, sportów związanych z bieganiem oraz skakaniem ( siatkówka, koszykówka, badminton). Rozpowszechnienie tendinopatii ścięgna Achillesa wśród biegaczy wynosi 11% a wśród piłkarzy 11%. Zaburzenia ścięgna Achillesa dotyczą również osób nieaktywnych lecz narażonych na czynniki ryzyka. 41 % pacjentów z objawową tendinopatią ścięgna Achillesa doświadcza objawów w przeciwnej kończynie w okresie 8-letniej obserwacji.

Patologia ścięgna może odnosić się do miejsca jego przyczepu - tzw. entezy lub do części śródścięgnistej. Etiologia tendinopatii, jak opisywałem w poprzednim artykule, jest wieloczynnikowa. Pojawiające się niepokojące objawy powinny być konsultowane z Ortopedą, a pomoc USG okazuje się niezbędna.

Leczenie nieoperacyjne - w początkowym, bolesnym i ostrym okresie wskazany jest odpoczynek i unieruchomienie bolesnego miejsca, jednak bez niepotrzebnego przedłużania. Wprowadzenie modyfikacji aktywności sportowej i rozpoczęcie adekwatnego treningu również są konieczne. Specjalne ortopedyczne wkładki powodują ulgę oraz pozwalają na zmniejszenie napięcia ścięgna. Fizjoterapia również odgrywa istotną rolę w leczenie patologii ścięgna Achillesa. Ultradźwięki, terapia laserem, stymulują syntezę kolagenu, wspomagają proliferację komórek, dają ulgę w bólu, ograniczają ostrą odpowiedź zapalną, z kolei krioterapia dodatkowo obkurcza naczynia krwionośne. Kinezyterapia i trening rozciągający pozwalają na stopniowy powrót do formy. Rola głębokiego masażu powięziowego również jest istotna, szczególnie w odbudowie elastyczności tkanki i redukcji napięcia ścięgna. W dominującej liczbie przypadków, kiedy schorzenie jest rozpoznane wcześnie, leczenie zachowawcze przynosi zadowalające efekty i pacjent wraca do zdrowia.

W ostatnich latach zauważa się wzrost zainteresowania aplikacją PRP (osocze bogate w czynniki wzrostu) w urazach tkanek miękkich. Jest to związane z faktem, że płytki krwi, których koncentrat jest podawany, zawierają duże ilości czynników wzrostu, obecnych również podczas procesu gojenia tkanki.

Leczenie chirurgiczne - a metoda leczenia jest wprowadzana po nieskutecznym, kilkumiesięcznym leczeniu zachowawczym. Celem tej metody leczenia jest usunięcie zdegenerowanych fragmentów ścięgna, uwolnienie zrostów, stymulacja procesu gojenia ścięgna. Istnieje wiele technik operacyjnych od małoinwazyjnych, przy asyście artroskopu, pod kontrolą USG, do otwartych, klasycznych operacji. W przypadku dużych ubytków tkanki ścięgna zalecane są operacje rekonstrukcyjne.

Jan Zabrzyński - absolwent I LO im. Jana Kasprowicza w Inowrocławiu. Studia wyższe ukończył na Wydziale Lekarskim Collegium Medicum Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Bydgoszczy. W trakcie specjalizacji z Ortopedii i Traumatologii Narządu Ruchu. Członek towarzystw naukowych: PTOiTr, PTA. Miejsca pracy: Szpital Wielospecjalistyczny w Inowrocławiu, Centrum Medyczne Farma-Med.