Paluchy koślawe. Nasz specjalista wyjaśnia problem

Paluch koślawy jest powszechną wada przodostopia. Opisane zostało ponad 130 metod leczenia operacyjnego deformacji koślawej palucha. Ta imponująca liczba metod świadczy o złożoności wady a z drugiej strony o rozwoju techniki oraz medycyny.

Paluch koślawy jest wadą w obrębie przodostopia, obejmuje tzw. pierwszy promień stopy, charakteryzującą się bocznym odchyleniem palucha - strzałka na fot. RTG, ( koślawość palucha ) z przyśrodkowym odchyleniem I kości śródstopia - strzałka na fot. RTG( szpotawość I k. śródstopia) a zniekształceniom tym może także towarzyszyć pronacja (rotacja polegająca na nawróceniu) palucha. Wypukłość tej okolicy do przyśrodka, powodująca konflikt z obuwiem i często stany zapalne nazywa jest bunion - gwiazdka na fot. RTG. Jest to głowa I kości śródstopia, na której z czasem formuje się wyrośl kostna.

Etiologia schorzenia jest wieloczynnikowa. Nieodpowiednie obuwie - czynnik zewnętrzny - o wąskich czubkach oraz na wysokim obcasie nie jest jedynym czynnikiem predysponującym do patologii, odgrywają natomiast olbrzymią rolę w rozwoju i progresji schorzenia. Udowodnione jest, że osoby nie noszące takiego obuwia, również borykają się deformacja palucha koślawego. Wewnętrzne czynniki predysponujące do wady palucha koślawego to płaskostopie, koślawość tyłostopia, które predysponują do pronacji przodostopia, niewłaściwa długość I kości śródstopia, wiotkość stawowa, więzadłowo-torebkowa, szpotawość I kości śródstopia, czynniki genetyczne - dziedziczone rodzinnie oraz przykurcz ścięgna Achillesa. Dodatkowo wadzie palucha koślawego mogą towarzyszyć płaskostopie poprzeczne, z utratą łuku poprzecznego i bolesnym uciskiem głów kości śródstopia na podeszwę oraz palce młoteczkowate.

[ZT]8682[/ZT]

W przypadku dzieci leczenie zaczynamy od zmiany obuwia, na obuwie z odpowiednio dostosowaną szerokością przodostopia. U dzieci dodatkowo stwierdzona koślawość tyłostopia oraz zwiększone napięcie ścięgna Achillesa predysponują do wady i wymagają leczenia - ćwiczeń rozciągających i zaopatrzenia ortopedycznego - wkładki ortopedyczne.

Leczenie zachowawcze u dorosłych pod postacią: aparatów, klinów , wkładek nie ma udowodnionej skuteczności klinicznej w leczeniu tej złożonej wady. Uważa się, że pacjenci u których leczenie zachowawcze nie przynosi efektu mogą być kwalifikowani do leczenia operacyjnego. Szacuje się, że u pacjentów w okresie młodzieńczym jest większy odsetek niepowodzeń leczenia operacyjnego.

Do określenia wady używa się specjalnych kątów i pomiarów , na podstawie których kwalifikuje się ciężkość i stopień zaawansowania wady a zarazem wybiera metodę operacyjną. Pomimo tak licznych, zróżnicowanych metod, wybór tej jednej, najlepszej nadal budzi kontrowersje.

Cel leczenia operacyjnego to zmniejszenie dolegliwości bólowych wynikających z konfliktu z obuwiem oraz poprawa czynności stopy - odtworzenie prawidłowych warunków anatomicznych. Leczenie operacyjne obejmuje zabiegi na paliczkach palucha, I kości śródstopia oraz tkankach miękkich, niekiedy na kościach stępu. Operacje mogą być ograniczone jedynie do operacji na tkankach miękkich ( zazwyczaj w przypadku deformacji o niskim stopniu zaawansowania) lub do ingerencji w obrębie kości wraz z tkankami miękkimi. Operacje polegają na resekcjach wyrośli, osteotomiach ( przecinaniu) kości i ich zespoleniu tak aby odtworzyć jak najbardziej prawidłowe warunki anatomiczne. Korekcja chirurgiczna ma na celu poprawę zdeformowanej osi I-szego promienia stopy ( czyli kości śródstopia wraz z paliczkami). Korekcje odbywające się w dystalnej części kości śródstopia są zazwyczaj rezerwowane dla wad łagodnych oraz umiarkowanych.

Najczęstsze powikłania operacji palucha koślawego to brak zrostu kostnego w miejscu operacji oraz martwica kości. Zdarzają się infekcje miejsca operacyjnego. Obecnie coraz więcej mówi się o technikach mało inwazyjnych w chirurgii stopy, jednak wymagają one specjalnych narzędzi, mobilnego aparatu RTG na sali operacyjnej i oczywiście odpowiednich umiejętności. Niebywałą zaletą tej grupy operacji są małe dostępy chirurgiczne- brak blizny, uraz tkanek miękkich otaczających jest minimalizowany. Po tego typu zabiegach można zacząć obciążać operowaną kończynę już dzień po operacji. Wymagają one niestety częstszych wizyt kontrolnych w początkowym okresie.

Autor: Dr n. med. Jan Zabrzyński