canva.com
Uzależnienie to złożony problem, który dotyka miliony ludzi na całym świecie, w tym ich bliskich. Proces powstawania nałogu jest skomplikowany. Wpływają na niego zarówno czynniki biologiczne, jak i psychologiczne.
Nazywam się Karolina Kowalczyk i uważam zwalczanie uzależnienia od hazardu za sprawę swojego życia. Więcej o mnie przeczytasz na stronie https://karolina-kowalczyk.pl/. W tym artykule opowiem o tym, co prowadzi do rozwoju uzależnienia.
Jako specjalistka wiem, że biologiczne podstawy nałogu są bardzo skomplikowane. Kluczową rolę w rozwoju uzależnienia odgrywa chemia mózgu.
Dopamina i mechanizm nagrody. Substancje psychoaktywne i niektóre zachowania (np. hazard) stymulują uwalnianie dopaminy – neuroprzekaźnika wywołującego uczucie przyjemności. Ten mechanizm sprawia, że pacjenci dążą do powtarzania danego zachowania, by ponownie odczuć euforię.
Plastyczność mózgu. Nasz mózg ma zdolność do adaptacji. Regularne przyjmowanie substancji lub powtarzanie uzależniających zachowań zmienia strukturę i funkcjonowanie mózgu, wzmacniając wzorce uzależnienia.
Czynniki genetyczne wpływające na uzależnienia. Niektórzy ludzie są bardziej podatni na uzależnienia ze względu na genetykę. Badania wskazują, że geny odpowiadają za około 50% predyspozycji do uzależnienia.
Rolę psychoterapii w leczeniu uzależnień trudno przecenić. Psychika odgrywa równie istotną rolę w procesie powstawania nałogu.
Wpływ traumy na uzależnienia oraz rola stresu w rozwoju nałogów. Doświadczenia traumatyczne (np. przemoc, wypadek) zwiększają ryzyko uzależnienia. Osoby, które przeżyły traumę, szukają ulgi w substancjach lub kompulsywnych zachowaniach.
Zaburzenia psychiczne a uzależnienia. Osoby z depresją, lękiem, ADHD czy PTSD są bardziej narażone na uzależnienia. Substancje psychoaktywne wydają się sposobem na radzenie sobie z objawami, z czym spotykam się niemal na co dzień.
Mechanizmy ucieczkowe. Uzależnienie jest też sposobem na ucieczkę od problemów emocjonalnych, bólu czy trudnych sytuacji życiowych. To bardzo destrukcyjny mechanizm.
Otoczenie, w którym dorastamy i żyjemy, wywiera znaczący wpływ na naszą podatność na uzależnienia. Jest to złożona interakcja czynników, które kształtują nasze postawy, zachowania i reakcje na substancje uzależniające.
Rodzina i wychowanie odgrywają fundamentalną rolę w rozwoju jednostki. Dzieciństwo, w którym występują zdrowe relacje z rodzicami, buduje silne fundamenty emocjonalne, chroniące przed ryzykiem uzależnień. Z drugiej strony, wychowanie w dysfunkcyjnej rodzinie, gdzie występują przemoc, brak wsparcia emocjonalnego czy obecność nałogów, znacząco zwiększa prawdopodobieństwo rozwoju uzależnień w przyszłości. Dzieci, które doświadczają traumatycznych przeżyć w młodym wieku, często szukają ukojenia w substancjach psychoaktywnych, co potwierdzają obserwacje kliniczne i historie pacjentów.
Presja rówieśnicza jest szczególnie silna w okresie dojrzewania, kiedy kształtuje się tożsamość i potrzeba akceptacji społecznej. Młodzi ludzie, pragnąc zyskać aprobatę rówieśników, są skłonni do podejmowania ryzykownych zachowań, w tym eksperymentowania z używkami. Chęć przynależności do grupy i obawa przed odrzuceniem mogą przeważyć nad racjonalnym myśleniem, prowadząc do nałogowych zachowań.
Dostępność substancji i ryzykowne środowisko to kolejne kluczowe czynniki wpływające na podatność na uzależnienia. Łatwy dostęp do narkotyków, alkoholu czy hazardu zwiększa ryzyko ich używania, co z kolei podnosi prawdopodobieństwo uzależnienia. Podobnie, przebywanie w środowisku, gdzie używki są akceptowane i powszechnie stosowane, normalizuje ich użycie i zmniejsza poczucie winy związane z nałogowym zachowaniem.
Współczesna medycyna i psychologia uzależnień coraz częściej postrzegają uzależnienie jako chorobę, a nie moralny upadek.
Modele choroby uzależnienia. Uzależnienie to choroba przewlekła wpływająca na mózg i zachowanie. Odejście od moralizatorskiego podejścia jest kluczowe dla skutecznego leczenia.
Czy samokontrola wystarczy? Kontrola impulsów i nałogi to skomplikowany temat. Osoby uzależnione nie są w stanie samodzielnie zerwać z nałogiem. Silne mechanizmy uzależnienia sprawiają, że sama silna wola to za mało.
Profesjonalna terapia i wsparcie rodziny mogą pomóc przezwyciężyć ten poważny problem.
Istnieje wiele skutecznych metod leczenia, które pomagają odzyskać kontrolę nad życiem.
Terapia poznawczo-behawioralna (CBT). Pomaga pacjentom zidentyfikować i zmienić myśli oraz zachowania prowadzące do uzależnienia.
Mindfulness i redukcja stresu. Techniki uważności i relaksacji pomagają w radzeniu sobie z głodem narkotykowym i stresem.
Wsparcie farmakologiczne. W niektórych przypadkach stosuje się leki, które zmniejszają objawy odstawienia lub redukują pragnienie substancji. Do takich leków należą między innymi leki z grupy antagonistów opiatów, leki stabilizujące nastrój i leki przeciwdepresyjne.
Uzależnienie to wynik skomplikowanej interakcji między biologią a psychiką. Zrozumienie wpływu genetyki, neurobiologii uzależnień, traumy, stresu oraz czynników środowiskowych w nałogach jest kluczowe dla skutecznego leczenia i wsparcia. Pamiętajmy, że uzależnienie to choroba, a osoby zmagające się z nią zasługują na pomoc i zrozumienie.
