Zagadkowe piwnice Solna

Zapraszamy na kolejną historyczną wyprawę autorstwa Łukasza Oliwkowskiego. Tym razem odwiedzimy inowrocławskie Solno.

Zmierzch domykał dzień kotarami chmur. Henryk złożył sprzęt do wędkowania. Ruszył w stronę miasta, którego sylwetka jak fatamorgana majaczyła na północnym horyzoncie. Wieczór dawał o sobie znać sierpniowym chłodem. Mężczyzna z rozmachem założył letnią kurtkę. Nie zauważył, że z kieszeni wypadła miedziana moneta. Nie widział już jak zatrzymała się, uderzając o fragment ceramiki wystający z ziemi.

[FOTORELACJA]2694[/FOTORELACJA]

Tak mogłaby rozpocząć się historia ukazująca Inowrocław w latach, kiedy Prus kreował w wyobraźni Wokulskiego na ulicach Warszawy. Ale zostawimy wiek XIX i wkroczymy w boczną ścieżkę. Interesujące jest miejsce, gdzie upadła moneta. Henryk łowił w stawie Rybnik, tym samym, przy którym dziś przysiadło osiedle Solno. Monetę zgubił dokładnie na terenie dzisiejszego bloku przy Czarlińskiego 9. Leżała tam przez najbliższe około 120 lat. W 2003 roku wjechał tu ciężki sprzęt budowalny i z warkotem zaczął rozrzucać ziemię wokół wkopu fundamentowego. Zgodnie z procedurą na miejscu pojawili się archeolodzy – Jarosław Kozłowski, Marcin Woźniak i stażysta Szymon Wojnarowski. W ostatnich dniach sierpnia skrupulatnie przebadali teren, lokalizując pięć intrygujących obiektów. Jedyna przerwa w pracy związana była z awarią przydatnej archeologom koparki. Znaleziono bardzo dużo fragmentów ceramiki i kości zwierzęcych rozlokowanych w kilku jamach gospodarczych o różnych kształtach. Jedna z jam (dawnych piwnic) rozpościerała się na przestrzeni prawie czterech metrów, inna – będąca kolistym wkopem – miała głębokość 120 cm, jeszcze inna osiągała średnicę 180 cm. W jednej z nich znajdował się – co zastanawiające – duży kamień o kształcie ostrosłupa. Poza ceramiką i kośćmi znaleziono również narzędzia produkcyjne – osełkę i rozcieracz.

Tak jak udało się z fragmentów znalezionej ceramiki skleić kilka naczyń, tak na podstawie obserwacji i konsultacji utworzono tezę badawczą. W sprawozdaniu Marcina Woźniaka czytamy m.in., że zlokalizowano przypuszczalnie peryferyjną część osady kultury przeworskiej (I w. p.n.e.). Józef Bednarczyk sugerował, że osada rozwijała się być może w okresie lateńskim, a więc tym, w czasie którego widoczny był kulturowy wpływ Celtów. Warto dodać, że w późniejszych latach przeprowadzono rozległe badania na nieodległym terenie pomiędzy wsiami Karczyn i Witowy, i zlokalizowano tam duże birytualne cmentarzysko, które zawierało nawet pochówki książęce. Mniej więcej czas funkcjonowania nekropolii i osady przy dzisiejszej ul. Czarlińskiego może być zbieżny. Duże skupisko osadnicze z tego okresu istniało również w Kruszy Zamkowej. Przedstawiciele kultury przeworskiej lokowali swoje osady w miejscach eksponowanych, najczęściej przy zbiornikach wodnych. Jeśli staw przy os. Solno jest naturalnego pochodzenia, musiał być ważny dla dawnych mieszkańców tych terenów. Dzisiejsze bloki to w jakimś sensie powtórzenie obrazu drewnianych domów nad stawem sprzed tysięcy lat, ich wariant z epoki smartfonów i IKEI.

[ZT]20935[/ZT]

Warto wiedzieć, że teren osiedla jest wciąż pod nadzorem archeologicznym i określa się go jako stanowisko 22. To prawdziwy archeologiczny tygiel kulturowy, alfabet na alfabecie. Teraźniejszość jest jedną z wielu map kulturowych, a jej grubość – w skali wyznaczonej przez artefakty z przeszłości – nie przekracza średnicy włosa. Za ostatnimi – patrząc od wschodu – znajdującymi się blokami osiedla znaleziono ślady neolitu, już wcześniej wpisano w dokumentację znaleziska z epoki kultury pucharów lejkowatych (a więc budowniczych megalitycznych grobowców). Ziemia przechowuje tu również ślady kultury łużyckiej, czego dowodem znaleziony w ubiegłym tygodniu fragment naczynia (najprawdopodobniej ceramika łużycka, być może starsza).

Pod koniec prac archeologicznych w 2003 roku znaleziono niemiecką miedzianą monetę, która otwiera kolejną XIX wieczną historię osiedla Solno. Być może zarzucimy tu wędkę wyobraźni jeszcze wiele razy.

Podziękowania dla Marcina Woźniaka i Niny Jarzęckiej z Muzeum im. Jana Kasprowicza za udostępnione materiały.

Na zdjęciach w galerii:

Archiwalne:

• teren budowy bloku przy dzisiejszej ul. Czarlińskiego 9 z zaznaczonymi miejscami znalezienia obiektów (archiwum Muzeum im. Jana Kasprowicza);
• Sklejone fragmenty naczyń znajdujących się pod dzisiejszym blokiem (w zbiorach Muzeum).

Współczesne:

• Ceramika pradziejowa odnaleziona w lipcu 2021 z osiedlem w tle (Łukasz Oliwkowski).
• Współczesne zdjęcia osiedla (Łukasz Oliwkowski).